ต้อเนื้อ คืออะไร
ต้อเนื้อ หรือที่เห็นเป็นแผ่นเนื้อและเส้นเลือดรูปร่างสามเหลี่ยมที่ขอบกระจกตา มักจะเป็นด้านหัวตา นับเป็นโรคคกลุ่มความเสื่อมของเยื่อบุตาที่เกิดจากปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญคือ การโดนแสง UV หรือการโดนฝุ่น ลมเป็นระยะเวลานาน
รู้ได้ยังไงว่าเป็น ต้อเนื้อ
การวินิจฉัยต้อเนื้อสามารถทำได้ด้วยการมองจากภายนอก โดยปกติต้อเนื้อจะค่อยๆเป็นช้าๆ ใช้เวลาหลายปี โดยเริ่มต้นอาจจะเป็นต้อลมนำมาก่อน แต่ถ้าต้อเนื้อมีลักษณะที่โตเร็วผิดปกติ มีเส้นเลือดงอกเยอะ หรือมีเม็ดสีร่วมด้วย ให้สงสัยกลุ่มมะเร็งผิวกระจกตา
นอกจากนี้ ยังมีต้อเนื้อเทียม (pseudopterygium) ที่เกิดตามหลังอุบัติเหตุ สารเคมีเข้าตา หรือตามหลังการอักเสบที่กระจกตาได้
อาการของ ต้อเนื้อ
ต้อเนื้อขนาดเล็กที่ไม่อักเสบ จะไม่มีอาการใด ถ้ามีการอักเสบเกิดขึ้น ต้อเนื้อจะแดง เคือง มีอาการแพ้แสง น้ำตาไหล
กรณีที่ต้อเนื้อมีขนาดใหญ่มากขึ้น จะทำให้การมองเห็นแย่ลง เนื่องจากต้อเนื้อบังการมองเห็นและเกิดสายตาเอียง ในคนไข้บางราย มีภาพซ้อนเกิดขึ้นเนื่องจากต้อเนื้อดึงรั้งได้
การป้องกัน ต้อเนื้อ
หลีกเลี่ยงการโดนแดดนานๆ หรือถ้าเลี่ยงไม่ได้ด้วยอาชีพ พยายามหาทางป้องกัน เช่นใส่หมวกปีกกว้าง และแว่นกันแดด
หมอแนะนำ วิธีเลือกแว่นกันแดด ที่มีคุณภาพให้ใบบทความนี้ คลิกอ่านได้เลย
การรักษา ต้อเนื้อ
การใช้ยาหยอดเมื่อมีการอักเสบเฉียบพลัน
น้ำตาเทียม ยาแก้แพ้ (antihistamine) ยาลดการอักเสบกลุ่มสเตียรอยด์ระยะสั้น เพื่อให้การอักเสบเร็วขึ้น ส่วนมากจะหยอดยาเพียง 1-2 สัปดาห์
เป้าหมายของการรักษาด้วยยาคือ ลดระยะเวลาการอักเสบให้สั้นที่สุดเพื่อบรรเทาอาการ และลดการเป็นมากขึ้นของต้อเนื้อ เพราะทุกครั้งที่อักเสบ ต้อเนื้อจะใหญ่และหนาขึ้นได้
หมออยากให้ทุกคนรู้ว่า ไม่มียาหยอด ยาทาน หรืออาหารเสริมชนิดไหนทำให้ต้อเนื้อหายไปถาวรได้ ที่มีการกล่าวอ้างที่บอกว่าใช้ยานี้แล้วอาการดีขึ้น มักเป็นในด้านการอักเสบ ซึ่งตามธรรมชาติแล้ว ปล่อยทิ้งไว้อาการก็ดีขึ้นได้เอง
การผ่าตัด ต้อเนื้อ
สำหรับคนที่ต้องการให้ต้อเนื้อหายอย่างถาวร โดยมีข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดดังนี้
- ต้อเนื้อขนาดใหญ่ บดบังการมองเห็น
- ต้อเนื้อทำให้เกิดสายตาเอียง
- ต้อเนื้อที่ทำให้เกิดตาเหล่ หรือภาพซ้อน
- ต้อเนื้อที่อักเสบซ้ำ ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา
- ต้อเนื้อร่วมกับต้อกระจกที่ต้องได้รับการผ่าตัด
- มีความจำเป็นด้านอาชีพ
วิธีการผ่าตัดที่มีในปัจจุบัน
มาตรฐานในการผ่าตัดต้อเนื้อในปัจจุบันคือการตัดต้อเนื้อออกร่วมกับการวางเนื้อเยื่อปิดส่วนตาขาว โดยมีเนื้อเยื่อ 2 ชนิดที่นำมาใช้ปิดแผลได้แก่
1 เยื่อบุตาของตนเอง (conjunctival autograft) มีข้อดีคือโอกาสกลับเป็นซ้ำน้อย เหมาะกับต้อเนื้อขนาดเล็กหรือปานกลาง แนะนำให้ใช้มากที่สุด
2 เยื่อหุ้มรกทางการแพทย์ (amniotic membrane) ใช้ในต้อเนื้อขนาดใหญ่ หรือต้อเนื้อ 2 หัว
ส่วนวิธีการทำให้เนื้อเยื่อมาติดกับตาขาว มีสองวิธีหลัก คือ
1 การเย็บด้วยไหม (suture)
วิธีมาตรฐาน ประหยัด ต้องตัดไหมภายหลัง ในการลอกต้อเนื้อไม่ใช้ไหมละลายได้ เนื่องจากกระตุ้นการอักเสบมากกว่า
2 การใช้กาวไฟบริน (fibrin glue)
วิธีนี้มีการอักเสบหลังผ่าตัดน้อยกว่า เคืองตาน้อยกว่า ไม่ต้องตัดไหม
ดังนั้นแล้ว จะเป็นการผ่าตัดต้อเนื้อร่วมกับการใช้
1 เยื่อบุตาตัวเอง หรือ เยื่อหุ้มรก
2 เย็บด้วยไหม หรือใช้กาวชีวภาพ
นอกจากนี้ยังมี การใช้ยาเคมีบำบัด mitomicin C เพื่อป้องกันการเป็นซ้ำในคนที่มีความเสี่ยงสูง (พิจารณาเป็นรายบุคคล) เช่น ในคนไข้อายุน้อย ต้อเนื้อเคยลอกมาแล้ว เป็นต้น
ความเสี่ยงของการผ่าตัด ต้อเนื้อที่ควรรู้
1. การติดเชื้อหลังผ่าตัด
2. การเป็นต้อเนื้อซ้ำ (recurrence)
-โอกาส 5 -10% %.การใช้เยื่อบุตาตนเอง และ 10 % – 15% สำหรับเยื่อหุ้มรกทางการแพทย์
หลังผ่าตัดแล้วคงไม่มีใครอยากเป็นต้อเนื้อกันอีกครั้ง ซี่งในการป้องกันการเป็นต้อเนื้อซ้ำ สิ่งที่สำคัญคือการเตรียมคนไข้ก่อนผ่าตัด เทคนิคการผ่าตัด และการดูแลหลังผ่าตัดที่เหมาะสม
เมื่อเป็นซ้ำแล้วรักษาได้ วิธีการรักษามีการหยอดยาลดอักเสบ ฉีดยาสเตียรอยด์ รวมถึงฉีดยาเคมีบำบัดเพื่อหยุดการเป็นซ้ำเป็นต้น
ปัจจัยเสี่ยงของการเป็นต้อเนื้อซ้ำ
-คนไข้อายุน้อยกว่า 50 ปี
-หลังทำแล้วยังทำงานกลางแจ้ง หรืออยู่กับฝุ่นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
-ต้อเนื้อมีการอักเสบก่อนผ่าตัด
-ต้อเนื้อมีลักษณะนูนมาก
-มีประวัติแผลเป็นคีลอยด์ร่วมด้วย
-ไม่หยอดยา และไม่มาตรวจตามนัด
หมอเล่าถึงต้อเนื้ออย่างครบถ้วนเลยทีเดียว ใครที่มีต้อเนื้อแล้วอยากรักษา ปรึกษาจักษุแพทย์เพื่อเข้ารับการรักษาได้
รูปผลงานก่อนและหลังผ่าตัดต้อเนื้อ
การดูแลหลังผ่าตัด ต้อเนื้อ
-หลังผ่าตัดคนไข้ห้ามโดนน้ำอย่างน้อย 10-14 วัน เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
-มีอาการเคืองตาได้ (ไม่ว่าจะใช้การเย็บหรือกาวไฟบริน แต่อาการเคืองตาจะน้อยกว่าในคนที่ผ่าตัดด้วยกาวไฟบริน) เนื่องจากมีแผลถลอกที่กระจกตา การอักเสบหลังผ่าตัดช่วงแรก และไหมเย็บที่อยู่ในตา ซึ่งอาการจะค่อยๆดีขึ้น
-สำหรับคนที่ใช้วิธีเย็บ หมอนัดตัดไหมที่ 7-14 วัน กรณีใช้กาวไฟบริน ไม่ต้องตัดไหม
-หลังผ่าตัด คนไข้จะได้รับยาลดอักเสบ ยาฆ่าเชื้อ และน้ำตาเทียมกลับบ้าน หยอดตามที่หมอแนะนำ โดยยาลดอักเสบจะหยอดต่อเนื่องไป 2-3 เดือน ขึ้นกับแต่ละคน
-เมื่อออกกลางแจ้งใส่แว่นกันแดดทุกครั้ง เพื่อป้องกันการเป็นซ้ำ
ที่ประมาณ 1 เดือนหลังผ่าตัด การอักเสบจะหายไปจนเป็นปกติ ที่เวลานี้ จะดูแทบไม่ออกว่าไปผ่าตัดข้างไหนมา
ความรู้สึกของคนไข้หลังผ่าตัดต้อเนื้อ
